Эрүүгийн хуулийн 3 дугаар бүлэг "Гэмт хэрэгт хамтран оролцох"
- Ж.Төмөр-Очир
- Jan 20, 2024
- 4 min read
Updated: 2 days ago
Гэмт хэрэгт хамтран оролцох тухай ойлголт
(англ. Participation in Crime, лат. Participatio criminis)
Эрүүгийн эрх зүйд аливаа гэмт хэргийг ганц хүн үйлддэггүй, ихэнх тохиолдолд хамтран үйлдэх, санаатайгаар бүлэглэх, эсвэл төлөвлөн зохион байгуулах хэлбэрээр илэрдэг. Ийм хамтын ажиллагааг гэмт хэрэгт хамтран оролцох (Participatio criminis) гэнэ. Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн 3 дугаар бүлэгт энэ ойлголтыг нарийвчлан зохицуулсан байдаг.
Энэ нь зөвхөн гэмт хэргийг гүйцэтгэсэн хүнд хариуцлага хүлээлгэх бус, түүнд дэмжлэг үзүүлсэн бүх оролцогчийг ялгах, хариуцлага оногдуулах үндэс болдог.
📽 Кино жишээ – Татар ажиллагаа (2010)
Уг кинонд банкны ажилтан Тайвнаа шударга ёсыг хамгаалан байгууллагынхаа хууль бус үйлдлийг илчилснийхээ төлөө ажлаасаа халагддаг. Хүнд өвчтэй охиныхоо эмчилгээний зардлыг олж чадахгүйд хүрсэн тэрээр гурван найзын хамт банкны хууль бус мөнгийг хулгайлах “Татар ажиллагаа”-г төлөвлөн хэрэгжүүлдэг.
Тайвнаа бол санаачлагч бөгөөд зохион байгуулагч (Organizer / Ordinator);
Тулгаа нь хуучин цагдаагийн алба хаагч, хүч хэрэглэгчийн үүрэгтэй гүйцэтгэгч (Principal offender / Auctor principalis);
Коля бол жолооч, зугтах ажиллагааг хариуцсан хамжигч (Accomplice / Socius criminis);
Гялбаа нь мэдээлэл, дохиоллын системийг нэвтрэн орох хакер, техникийн хамжигч.
Тэдний гэмт хэргийн оролцоо, үүргийн хуваарилалт нь хамтран оролцох бүрэлдэхүүнийг бүхэлд нь харуулсан Монголын кино бүтээл юм. Гэмт хэргийг санаатайгаар, эрсдэл хүлээн байж, хамтран гүйцэтгэж буй энэхүү дүрслэл нь Эрүүгийн хуулийн 3 дугаар бүлэгт заасан зохион байгуулалттай гэмт хэргийн кино жишээ болно.
Гэмт хэрэгт хамтран оролцохын үндсэн нөхцөл
Хоёр буюу түүнээс олон хүн санаатайгаар нэгдэж, гэмт хэрэг үйлдэхэд хамтран оролцсон гэж үзнэ. Энэ нь урьдчилан үгсэн тохиролцсон байж болно, эсвэл үйлдэл дундуур санаа нийлэх хэлбэрээр ч явагдаж болно.
Хамтран оролцогчдын ангилал
Эрүүгийн хуульд хамтран оролцогчдыг дараах байдлаар ангилдаг. Үүнд:
Гүйцэтгэгч
(англ. Principal offender, лат. Auctor principalis)
Гэмт хэргийг биечлэн үйлдсэн этгээд бөгөөд ганцаараа, эсвэл бусадтай хамт бүлэглэн гүйцэтгэж болно. Мөн бусдыг ашиглан (насанд хүрээгүй хүн, мал, хэрэг хариуцах чадваргүй этгээд) үйлдүүлсэн тохиолдолд ч гүйцэтгэгчид тооцно.
📸 Бодит жишээ – Жеффри Дамер (Jeffrey Dahmer)
АНУ-ын түүхэн дэх хамгийн харгис цуврал алуурчин Жеффри Дамер нь 1978–1991 оны хооронд 17 залуу, өсвөр насны эрэгтэй хүнийг хүчиндэж, амь насыг нь хороосон гэмт хэрэг үйлдсэн. Тэрээр хэрэг бүрээ бие даан гүйцэтгэсэн, хохирогчдыг урьдчилан төлөвлөж сонгон, гэртээ аваачин хэрэг үйлддэг байсан нь гэмт хэрэгт гүйцэтгэгчийн сонгодог жишээ болж байна.
Энэхүү хэргийн онцлог нь ямар нэгэн хамжигч, зохион байгуулагч байгаагүй, бүх ажиллагаа Дамерийн санаачилга, төлөвлөлт, үйлдлээр хэрэгжсэнд оршино. Түүний эсрэг хэрэгт эрүүгийн хариуцлага оногдож, бүх насаар нь хорих ял оноосон нь эрүүгийн эрх зүйн хувьд бие даан үйлдсэн гүйцэтгэгчийн хариуцлагыг илэрхийлдэг.
Зохион байгуулагч
(англ. Organizer, лат. Ordinator)
Гэмт хэргийг төлөвлөж, удирдаж, хэрэгжүүлэхэд чиглэл өгдөг, үүргийг хуваарилдаг этгээд. Тэднийг мөн гүйцэтгэгчид тооцдог.
📽 Кино жишээ – Fast & Furious цуврал
Доминик Торетто болон түүний баг олон улсын хууль бус авто уралдаан, хулгай, хакер ажиллагаанд оролцдог. Дом нь багийн толгойлогч, төлөвлөгч, үүрэг хуваарилагч, техник-тактикийн шийдвэр гаргагч байдлаар оролцдог. Энэ нь түүнийг эрүүгийн эрх зүйн үүднээс зохион байгуулагч гэж үзэхэд бүрэн нийцнэ.
Жишээлбэл, Fast Five (2011) ангид Дом багийн гишүүдээ Риогийн цагдаагийн байрыг тонон дээрэмдэх ажиллагаанд татан оролцуулж, үүрэг хариуцлага хуваарилж, бүх ажиллагааг ахлан удирддаг. Хэдийгээр тэр өөрөө зарим үед шууд оролцохгүй ч багийн гишүүдийн үйлдэл бүр түүний зохион байгуулалт, удирдлага дор явагдаж байгаа нь эрүүгийн хуульд заасан зохион байгуулагчийн хэлбэрт бүрэн хамаарна.
Хатгагч
(англ. Instigator, лат. Instigator)
Бусдыг гэмт хэрэг үйлдэхийг санаатайгаар өдөөсөн, уруу татсан, урамшуулсан хүнийг хэлнэ. Хөлсөөр бусдыг гэмт хэрэгт татсан ч хамрах ба хатгалтаар үйлдсэн бол хатгагч нь бараг ижил ял хүлээнэ.
📽 Цувралын жишээ – Penthouse (2020–2021)
Penthouse цувралд Чу Дан Тэ хэмээх дүр нь өөрийн ашиг сонирхол, эрх мэдлээ хамгаалахын тулд бусдыг хуурч, дарамталж, уруу татан гэмт хэрэг үйлдүүлэх олон тохиолдол гардаг. Тэрээр өөрийн гараар хэрэг гүйцэтгэдэггүй боловч бусдыг хатгаж, сэдэл өгч, үр дүнг нь өөртөө ашигтайгаар зохион байгуулдаг.
Жишээлбэл, тэрээр охиноо хамгаална хэмээн эхнэрээ амиа хорлоход хүргэх, хөрөнгөтэй хөршийн эсрэг гүтгэлэг тараах, сөрөг этгээдийг баримтаар шахах зэргээр биечлэн оролцоогүй ч бусдыг гэмт хэрэгт хутгасан үйлдлүүд нь эрүүгийн эрх зүйд хатгагчийн хэлбэрт хамаардаг.
Ийм нөхцөлд хатгагч нь гүйцэтгэгчтэй адил хариуцлага хүлээдэг бөгөөд үйлдэл хийхийг санаатайгаар өдөөсөн, дэмжсэн нь нотлогдох л юм бол ял оногдуулах үндэслэл болно.
Хамжигч
(англ. Accomplice, лат. Socius criminis)
Бусдын үйлдлийг дэмжсэн, хэрэгт оролцох нөхцөлийг бүрдүүлсэн этгээдийг хэлнэ. Хамжигч гэдэг нь гэмт хэрэгт оролцсон ч гүйцэтгээгүй, тусалсан үйлдлээр оролцсон этгээдийг илэрхийлнэ.
📽 Кино жишээ – The Town (2010)
Жим гэгч нь банкны дээрэмд оролцохдоо галт зэвсэг, машин зохион байгуулах үүргийг хүлээдэг. Энэ нь хамжигчийн үйлдэл болж байна.
Бүлэглэн гүйцэтгэх ба зохион байгуулалттай гэмт бүлэг
(англ. Organized crime group, лат. Societas criminis)
Хэрэв гэмт хэргийг урьдчилан тохиролцсон, тогтвортой бүтэцтэй, гурваас дээш хүн хамтарч үйлдсэн бол зохион байгуулалттай гэмт бүлэгт тооцно.
📽 Кино жишээ – Now You See Me (2013)
Илбэчдийн баг олон улсын хуулийн байгууллагыг хуурч, банк дээрэмддэг. Тэдний тогтвортой бүтэц, үүрэг бүхий хамтрал нь зохион байгуулалттай бүлгийн сонгодог жишээ юм.
Зөрж гүйцэтгэх ойлголт
(англ. Excess by perpetrator, лат. Excesso criminis)
Гүйцэтгэгч хамсаатнуудын төлөвлөөгүй, тохироогүй өөр төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн тохиолдолд бусад оролцогчид хариуцлага хүлээхгүй.
Гэмт хэрэгт хамтран оролцох ойлголт нь зөвхөн нэг этгээдийн буруугийн тухай асуудал бус, хамтран ажилласан оролцогч бүрийн үүрэг, оролцооны зэргээс хамааран ялгаатай хариуцлага хүлээлгэх чухал суурь ойлголт юм. Энэ нь эрүүгийн бодлогын хувьд урьдчилан сэргийлэх, зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд чиглэсэн хууль зүйн нарийн зохицуулалт мөн.
Эрүүгийн хуулийн 3 дугаар бүлэг "Гэмт хэрэгт хамтран оролцох"
#ГэмтХэрэгтХамтранОролцох #ХуульчШувуухай #LawyerBirdie #ЭрхЗүй #ЭрхЗүйнБлог #ЭрүүгийнЭрхЗүй #ГэмтХэргийнГүйцэтгэгч #ХуулийнЭтгээд #ГэмтХэргийнЗохионБайгуулагч #ГэмтХэргийнХатгагч #ГэмтХэргийнХамжигч #ЗөржГүйцэтгэх #БүлэглэнГүйцэтгэх #ЗохионБайгуулалттайГэмтБүлэг #ГэмтХэрэг #АшигОлохЗорилго #УрьдчиланНэгдэх #Үйлдэл #ЭсҮйлдэхүй #Ял #ҮүрэгОролцоо #ЯлаасЧөлөөлөх #ГэмтХэргийгУдирдах #Сумсумци #ЯлХөнгөрүүлэх
#ГэмтХэргийгИлрүүлэхэдТуслалцааҮзүүлэх #ГэмтХэргийнТалаарМэдээлэлӨгөх #ЭрхБүхийБайгууллагатайХамтранАжиллах #СанаатайНэгдэжГэмтХэрэгҮйлдэх #ЗохионБайгуулалттайГэмтБүлгийнГишүүн
.