Төрийн ангилал
- Ж.Цэрэндулам
- May 7, 2024
- 3 min read
Updated: Jul 5, 2024
Автократ
Хамгийн дээд эрх мэдлийг нэг хүн атгадаг, хүн амын өмнө хязгаарлагдмал буюу хариуцлага хүлээхгүй, нэг талыг барьсан шийдвэр гаргах замаар улс төрийн институтийг хянадаг төрийн хэлбэр.
Анархи
Хувь хүний бие даасан байдалтай, сайн дурын хамтаар бүтээсэн албан ёсны төр, эрх мэдэл, үр дүнтэй засаглал байхгүй байх.
Аристотель
Ёс зүй, улс төр, метафизик, байгалийн шинжлэх ухаан зэрэг олон салбарт томоохон хувь нэмэр оруулсан эртний Грекийн гүн ухаантан. Мэдлэгт системтэй ханддаг өрнөдийн сэтгэлгээнд нөлөө үзүүлсэн философич.
Г.В.Ф.Гегель
Диссертаци - эсрэг - синтезийн хүрээгээр дамжуулан түүхэн дэвшлийн диалектик арга, үзэл баримтлал нь өрнөдийн философид, ялангуяа хүний ухамсрын хөгжил, түүхийн туршид үзэл бодлын харилцан үйлчлэлийг судлахад гүн гүнзгий нөлөө үзүүлсэн Германы философич.
Г.Еллинек
“Төрийн шинжийг бүрдүүлж байгаа хүн ам нутаг дэвсгэр нийтлэг эрх мэдэл бол төр улс орших үндэс мөн” гэсэн орчин үед хамгийн оновчтой хэмээн үзэж буй төрийн тухай тодорхойлолтыг өгсөн. Төр судлаач Г.Еллинек төрийг тодорхой нутаг дэвсгэр дээр оршин сууж, тодорхой засагт захирагдаж буй хүмүүсийн нийтлэг гэж үзсэн.
Дээрх тодорхойлолтоос төрийн үндсэн гурван шинж гардаг ба үүнийг төрийн гурван элементийн тухай сургаал гэж нэрлэдэг. Төрийн үндсэн шинжид нутаг дэвсгэр, хүн ам, нийтлэг засаг буюу засаглалыг багтааж байдаг. Энэ үзлийг олонх төр судлаачид дэмжиж хүлээн зөвшөөрдөг.
Деспотизм
Нэг хүний үнэмлэхүй засаглалаар тодорхойлогддог, ихэнхдээ хяналтгүй эрх мэдэлтэй, эсэргүү үзэл, сөрөг хүчнийг дарангуйлж, улс төр, нийгмийн амьдралд өргөн хяналт тавихад хүргэдэг төрийн хэлбэр.
И.Ильин
Оросын эрх зүйн эрдэмтэн.
Консерватив
Уламжлалт үнэт зүйлс, институт, аажмаар нийгмийн өөрчлөлтийг чухалчлан үздэг улс төрийн үзэл баримтлалыг хэлдэг бөгөөд ихэнхдээ нийгэм, эдийн засгийн асуудалд хязгаарлагдмал хөндлөнгийн оролцоог дэмждэг үзэл баримтлал.
Либерал
Хувь хүний эрх, эрх чөлөө, хуулийн дор эрх тэгш байх, эдийн засагт төрийн оролцоог хязгаарлах, нийгмийн дэвшил, хүлцэнгүй байдлыг гол төлөв сурталчилсан улс төрийн үзэл суртал.
Либерализм
Хувь хүний эрх, төлөөллийн ардчилал, чөлөөт зах зээл, төрийн хувийн хэрэгт хязгаарлагдмал хөндлөнгийн оролцоог дэмжигч улс төр, нийгмийн философи.
Марксизм, Марксын онол
Пролетариар капитализмыг түлхэн унагаж, коммунист улс байгуулах замаар ангигүй нийгэмд хүрэх эцсийн зорилго бүхий түүх, нийгмийн хөгжил нь ангийн тэмцлээр явагддаг гэж үздэг онол.
Монист хийгээд Этатист төр
Монист улсад төр нь ихэвчлэн хүчтэй төвлөрөл бүхий эрх мэдлийн нэг эх үүсвэртэй байдаг бол, этатист улсад нийгэм, эдийн засгийн янз бүрийн асуудлыг зохицуулах, хянахад төрийн үүрэг, эрх мэдлийг үндэс гэж үздэг.
Нийгмийн гэрээний онол
Төр улсын үүслийг нийгмийн гэрээгээр тайлбарладаг. Онолын дагуу хувь хүмүүс сайн дураараа нэгдэж нийгмийг байгуулж, тодорхой дүрэм, хэм хэмжээг дагаж мөрдөхийг зөвшөөрч, энэхүү харилцан тохиролцооноос үүдэлтэй төрийн эрх мэдэл, хувь хүний эрхийг хамгаалах нь гол асуудал гэж үздэг.
Охлократ
Эмх замбараагүй байдал, үр дүнтэй засаглал байхгүйтэй холбоотой үймээн самуун, эсвэл олон хүмүүсийн захирах буюу ноёрхлоор тодорхойлогддог төрийн хэлбэр.
Платон
Ёс зүй, улс төр, метафизик, эпистемологийн янз бүрийн талыг судалж, өрнөдийн философид үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Эртний Грекийн гүн ухаантан, Сократын шавь, Аристотелийн багш.
Полибий
Ромын Бүгд Найрамдах Улс хэрхэн мандаж буйг онцолж, улс төрийн онол, өөрийн олж авсан туршлагыг хослуулан түүхийг ойлгохын чухлыг таниулсан Эртний Грекийн түүхч.
Р.Моль
Роберт фон Моль нь XIX зуунд төрийн эрх зүй, удирдлагын хөгжилд оруулсан хувь нэмрээрээ алдартай Германы хуульч, улс төр судлаач.
Тоталитар
Төрийн болон хувийн амьдралын бүхий л салбарт бүрэн хяналт тавихыг эрмэлздэг засаглалын хэлбэр буюу дэглэм. Гол төлөв төвлөрсөн эрх мэдэл, сөрөг хүчнийг дарах, хувь хүний эрх чөлөөг хатуу зохицуулах байдлаар тодорхойлогддог.
Төрийн ангилал
Эрдэмтэн судлаачид өөр өөрийн өнцгөөс харж өөр өөр ангилал санал болгодог.
Төрийн үйлдвэрлэлийн арга
Социализм эсвэл капитализм гэх зэрэг бараа, үйлчилгээний үйлдвэрлэл, хуваарилалтад төр чухал үүрэг гүйцэтгэдэг эдийн засгийн тогтолцоо.
Төрийн этатист бус загвар
Сайн дурын хамтын ажиллагаа, орон нутгийн бие даасан байдал, төрийн төвлөрсөн эрх мэдлийг багасгахыг чухалчилдаг засаглал, төвлөрлийг сааруулсан улс төрийн тогтолцоо.
Уолт Ростоу
Эдийн засгийн хөгжил, ялангуяа нийгэм орчин үеийн хөгжил цэцэглэлт рүү хөгжлийн таван үе шат дамждаг гэж үздэг эдийн засгийн өсөлтийн үе шатуудын онол үндэслэгч, Америкийн эдийн засагч, улс төрийн онолч.
Ж.Цэрэндулам
#LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ТөрийнОнол #ТөрийнАнгилал #ТөрийнДэглэм #Засаглал #ЭрхЗүй #ЭрхЗүйнБлог #Марксизм #ЭтатистТөр #МонистТөр #Леберализм #Деспотизм #ТөрийнЭтатистБусЗагвар #ТөрийнҮйлдвэрлэлийнАрга #Консерватив #Либерал #Охлократ #Тоталитар #Автократ
😍