Хууль Шувуухай | Платон Төр улс

Платон “Төр улс”

0:00

“Төр улс” бол нийгмийн харилцаа, хуулийн талаар судалсан Платоны[1] хамгийн алдартай, дэлхийн агуу бүтээлүүдийн нэг юм. Уг бүтээл нь эрх зүйн социологи гэхээсээ илүүтэйгээр, хүн төрөлхтний философи, улс төрийн онолын сэтгэлгээний голомт билээ. Платон, иргэдийн оролцоотойгоор нийгмийн ариун журамт эрх зүйн орчныг бүрдүүлнэ гэж үзжээ.

МЭӨ 375 онд бичсэн “Төр улс” нь хот - улсын дэг журам, шударга ёс, шударга хүний зан байдлын тухай Сократын харилцан яриа[2] юм. Сократ, төгс соёл иргэншлийг эрэлхийлэн "Шударга ёсны утга учир, шударга хүн шударга бус хүнээс илүү аз жаргалтай байдаг эсэх" талаар Глаукон, Полемарх, Трасимак болон афинчууд, гадаадын иргэдтэй мэтгэлцээн өрнүүлэн ярилцдаг. Шударга ёс байхгүй бол дарангуйлал ноёрхож, шударга бус байдал, тэр дундаа олигархи үүсдэг гэсэн гол санааг дэвшүүлсэн байдаг. Платон, төрийн дэглэмүүдийн мөн чанарыг авч үзээд, дараа нь философич хааны захирдаг утопи хот-улс болох Каллиполис хотыг танилцуулж, эцэст нь тэдгээрийг хооронд нь харьцуулан, хэд хэдэн санаа дэвшүүлсэн. Үүнээс гадна диалогт хөгшрөлт, хайр дурлал, хэлбэрийн онол, сүнсний үхэшгүй байдал, философи, яруу найраг, урлаг зэргийн нийгэмд гүйцэтгэх үүргийн талаар хөндсөн байдаг.

Идэвхтэй төр ба шударга ёс

Платон “Төр улс” бүтээлдээ философич хаад нь төгс төгөлдөр төрийг байгуулан захирч, нийгмийн зохион байгуулалтыг удирдан чиглүүлдэг ба шударга ёс нь дээд зарчим гэжээ. Шударга нийгэм бол хувь хүн бүр өөрийн чадавхын дагуу ногдсон үүргээ биелүүлж, эрх баригчид мэргэн ухаанаар засагладаг нийгэм гэж тэрээр үзсэн. Платоны шударга ёсны үзэл баримтлал нь төрийн хууль тогтоомжийн дагуу институтүүдийн хэрэгжүүлэх эв найрамдалтай тэнцвэрт нийтлэг сайн сайхан байдлаар илрэх аж .

Асран хамгаалагч ба боловсрол

Платон, өөрийгөө удирдах чадвартай, нийгмийн сайн сайханд хувь нэмрээ оруулах иргэдийг төлөвшүүлэхэд боловсрол чухал ач холбогдолтойг онцолсон. Эрх баригч анги болон асран хамгаалагчдад, мэргэн ухаан, ёс суртахууны ариун журам, төрийн өмнө хүлээсэн үүргээ ухамсарлах хүмүүжлийг төлөвшүүлэхэд чиглэсэн боловсролын хатуу тогтолцоог санал болгожээ. Эрх зүйн орчин нь боловсролын бодлого, сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулах, нийгмийн дэг журам, эв нэгдлийг хангахад шаардлагатай үнэт зүйл, хэм хэмжээг төлөвшүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ хэмээсэн.

Философич - хаад ба хууль тогтоогчид

Платон төгс төгөлдөр төлөв байдалд захирагчид нь оюуны мэдлэг ба ёс суртахуун аль алиныг эзэмшсэн философич - хаад гэжээ. Эдгээр эрх баригчид шударга ёс, нийтийн сайн сайхны зарчмыг тусгасан хууль боловсруулж, түүний шударга хэрэгжилтийг хангах үүрэг хүлээдэг. Платоны философич хааны тухай үзэл баримтлалын дагуу эрх зүйн орчин нь зөвхөн эрх мэдэл, хяналтын хэрэгсэл биш, харин мэргэн ухаан, шалтгаан, ёс суртахууны үүднээс нийгмийг удирдан чиглүүлэх явдал гэж үзжээ.

Цензур ба нийгмийн хяналт

Платон “Төр улс” бүтээлдээ цензур, нийгмийн хяналтыг төрийн доторх дэг журам, эв найрамдлыг хадгалах механизм гэж үзсэн. Тэрээр эрх баригч элитийн үнэт зүйлсийг гутаан доромжилж буй утга зохиол, урлагт цензур тавихыг дэмжсэн. Төрийн сайн сайхан нийгмийн талаарх үзэл баримтлалын дагуу иргэдийн итгэл үнэмшил, хандлага, зан үйлийг төлөвшүүлэх зорилгоор соёл бүрдүүлэх, нийтийн яриаг зохицуулахад эрх зүйн орчныг ашиглаж болно гэжээ.

Платоны “Төр улс” нь эрх зүйн тогтолцооны эмпирик дүн шинжилгээ гэхээсээ илүүтэй, философийн үзэл санаа, засаглалын утопи үзэл баримтлалд гол анхаарлаа хандуулсан. Түүнчлэн, шударга ёсны мөн чанар, нийгмийн дэг журмыг бүрдүүлэхэд хуулийн гүйцэтгэх үүрэг, эрх баригчид болон иргэдийн хоорондын харилцааны талаар чухал асуултуудыг тавьжээ. Эрдэмтэд орчин үеийн нийгэм дэх эрх зүй, эрх мэдэл, нийгмийн шударга ёсны асуудлуудтай тулгарсаар байгаа тул эдгээр нь эрх зүйн социологи, улс төрийн онолд хамааралтай хэвээр гэж болно.

Ж.Танан

Зүүлт тэмдэглэл

[1] Платон МЭӨ 428/427 онд Грекийн Афин хотод төрсөн, өрнөдийн философийн хамгийн нөлөө бүхий хүмүүсийн нэг гэж тооцогддог эртний философич. Платон Сократын шавь байсан бөгөөд хожим нь Аристотелийн багш болжээ. Тэрээр өрнөдийн ертөнцийн хамгийн анхны дээд боловсролын байгууллагуудын нэг Академийг Афин хотод байгуулжээ.

Платон ёс зүй, улс төр, метафизик, танин мэдэхүй, гоо зүй зэрэг өргөн хүрээний сэдвийг судалж философийн хөгжилд олон талын хувь нэмэр оруулсан. Тэрээр Сократ болон бусад сэтгэгчдийн хоорондын харилцан яриа хэлбэрээр философийн асуулт, ойлголтыг судалдаг диалог арга зүйг нэвтрүүлж, түүгээрээ алдаршсан.

Платоны философийн санаанууд нь өрнөдийн сэтгэлгээнд гүн гүнзгий нөлөө үзүүлж, философи, улс төр, боловсрол болон бусад олон салбарын хөгжлийг бүрдүүлжээ.

[2] Диалог гэдэг нь Платоны бүтээлүүдийн хүрээнд философич өөрийн санаагаа илэрхийлэхэд ашигладаг, уран зохиолыг харилцан ярианы хэлбэрээр бичих арга юм.

Харилцан ярианд гол төлөв Сократ гол ярилцагч байх ба бусад хүмүүстэй яриа, эсвэл хэлэлцүүлэг өрнүүлнэ. Диалогууд нь драмын хэв маягаар бичигдсэн бөгөөд дүр бүр нь тодорхой сэдэв, философийн асуудлын талаар өөрийн үзэл бодол, маргаан, асуултуудыг илэрхийлдэг. Ингэснээр хэлэлцүүлэг нь (i) ёс зүй, улс төр, метафизик, эпистемологи, гоо зүй зэрэг өргөн хүрээний сэдвийг хамарч, философийн янз бүрийн ойлголтыг судалсан; (ii) диалогт оролцогчдын зан чанар, итгэл үнэмшил нь харилцан ярианы явцад өөрчлөгдөж, дүрүүдийг оюуны болон ёс суртахууны онцлог шинж чанартай хувь хүн болгон хөгжүүлсэн; (iii) уншигчдын анхаарлыг татах, өдөөн хатгах байдлаар тэднийг эрэл хайгуул нээлтийн оюуны аялалд оролцуулдаг.

Товчхондоо, диалог нь санаа судлах, аргументыг шалгах, дүрүүдийг хөгжүүлэх, уншигчтай харилцах зэрэг хэд хэдэн зорилго агуулан, философийн санаануудыг амьд, сэтгэл татам харилцан яриа хэлбэрээр олон талын мэдлэгийг толилуулсан байдаг.

Диалог нь Платоны гүн ухааны ойлголтыг илэрхийлэх, оюуны харилцан яриаг идэвхжүүлэхэд ашигладаг, өвөрмөц бөгөөд үр дүнтэй хэрэгсэл юм. Платон дүрүүдийн хоорондох динамик харилцан үйлчлэлээр дамжуулан, бодит байдлын мөн чанар, мэдлэг, ариун журам, сайхан амьдралын талаар судалдаг байжээ.