Олон улсын эрүүгийн эрх зүй
- Н.Батцэцэг
- Apr 18, 2024
- 4 min read
Updated: Mar 9
Олон улсын эрүүгийн эрх зүйн эх сурвалжууд
Хуучин Югославын Олон улсын эрүүгийн трибунал
Хуучин Югославын Олон улсын эрүүгийн трибунал нь 1990-ээд онд Балканы хойгт болсон мөргөлдөөний үеэр гарсан дайны гэмт хэргийг хянан шийдвэрлэдэг НҮБ-ын шүүх байсан юм. 1993-2017 он хүртэл үргэлжилсэн бүрэн эрхийнхээ хугацаанд, олон улсын хүмүүнлэгийн эрх зүйн орчныг эргэлт буцалтгүй өөрчилж, хохирогчдод өөрсдийн нүдээр үзэж, туулж өнгөрүүлсэн аймшигт үйлдлийн талаар дуу хоолойгоо хүргэх боломжийг олгож, зэвсэгт мөргөлдөөний үеэр үйлдсэн харгислалд хариуцлага тооцож, хүлээлэж болно гэдгийг нотолсон.
Олон улсын эрүүгийн эрх зүй нэмэлт тайлбар, жишээ
Ж.Танан
Н.Батцэцэг
Зүүлт тэмдэглэл
Олон улсын эрүүгийн эрх зүй гэдэг нь олон улсын гэрээнд заасан гэмт хэрэг үйлдэгдсэнийг онцгой журмаар урьдчилан сэргийлэх, мөрдөн байцаах ба ял шийтгэх талаарх улсуудын хамтын ажиллагааг зохицуулсан зарчим ба эрх зүйн хэм хэмжээний нийлбэр цогц юм.
ОУЭЭЗ нь олон улсын шинж чанартай ноцтой гэмт хэргийн улмаас хувь хүнийг яллах, шийтгэх асуудлыг зохицуулдаг ОУНЭЗ-н салбар. Хүний эрх, хүмүүнлэгийн эрх зүйн хамгийн ноцтой зөрчлийг арилгахад чиглэсэн олон эрх зүйн зарчим, хэм хэмжээ, институтүүд хамаарна.
Санкц (лат. saction): эрх зүйн зөрчилд хэрэглэдэг, таагүй тодорхой үр дагаврыг буй болгодог арга хэмжээ ба шийдвэр.
Олон улсын санкц:
Зөрчигч улсад таагүй үр дагаврыг заасан ОУЭЗн хэм хэмжээний бүтцийн элемент
ОУБ юуны өмнө НҮБ-аас хэрэгжүүлдэг албадлагын арга хэмжээ
ОУГХ үйлдсэний үр дагавар болох ОУЭЗ-н хариуцлагын улс төрийн онцгой хэлбэр
ОУЭЗ-н зөрчлийн хариу болгон хэрэглэдэг албадлагын нэг бүрчилсэн ба хамтын хариуцлага
ОУЭЗ-н зөрчил үйлдэж, хариуцлагаас зайлсхийсэн улсын эсрэг улс ба ОУБ-аас хэрэглэдэг албадлагын арга хэмжээ
ОУЭЭЗ-н зарчмуудыг дэлгэрүүлэн Монгол улсын олон улсын гэрээ: Олон улсын эрүүгийн шүүхийн Ромын дүрмээс уншиж танилцаж болно.
https://legalinfo.mn/mn/detail/1217
ОУЭЭЗ-н үндсэн зарчмууд нь хууль дээдлэх ёсыг сахин хамгаалах, хүний эрхийг хамгаалах, олон улсын анхаарал татсан хамгийн хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүст хариуцлага тооцоход чиглэгддэг. Эдгээр нь ял шийтгэлгүй үлдэхээс урьдчилан сэргийлэх, хохирогчдыг шударга ёсыг тогтоох, олон улсын хууль тогтоомжийг ирээдүйд зөрчихөөс урьдчилан сэргийлэх олон улсын хүчин чармайлтын үндэс суурь болдог.
"Nullum criminaln sine lege" гэдэг нь англиар "Хуульгүй гэмт хэрэг байхгүй" гэж орчуулагдсан латин хэллэг юм. Энэ зарчим нь тухайн үед хуулиар хориглоогүй үйлдлээс болж хувь хүн шийтгэгдэж болохгүй гэдгийг онцолсон эрүүгийн хуулийн үндсэн зарчим юм.
Олон улсын эрүүгийн эрх зүйн хүрээнд "nullum criminaln sine lege" гэдэг нь тухайн хүн үйлдэх үедээ олон улсын эрх зүйн хүрээнд гэмт хэрэгт тооцогдоогүй үйлдлийнхээ төлөө эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэж, шийтгэх боломжгүй гэсэн үг юм. Энэ зарчмын дагуу эрүүгийн хуулийг буцаан хэрэглэхийг хориглосноор эрх зүйн тодорхой байдлыг хангаж, хувь хүнийг дур мэдэн яллахаас хамгаалдаг.
Нэг ёсондоо "nullum criminaln sine lege" нь эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагаанд хууль ёсны байдал, зохих журмын дагуу явагдахын чухлыг онцолж, гэмт хэрэг үйлдсэн гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдэд хариуцлага хүлээлгэхээс өмнө хуулиар тодорхой зааж өгөхийг шаарддаг.
"Nulla poena sine lege" гэдэг нь англиар "Хуульгүй шийтгэл байхгүй" гэж орчуулагддаг латин хууль зүйн дээд хэмжээ юм. Энэхүү зарчим нь эрүүгийн эрх зүйн үндсэн хэсэг бөгөөд тухайн этгээд үйлдэх үедээ хуулиар хориглоогүй үйлдлийнхээ төлөө шийтгэгдэж болохгүй гэсэн санааг агуулдаг.
Нэг ёсондоо "nulla poena sine lege" нь эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагаанд хууль ёсны байх, зохих журмын дагуу явуулахын чухлыг онцолдог. Энэ нь тухайн үйлдлийг гэмт хэргийн шинжтэй гэж тодорхой зааж, зохих шийтгэлийг заасан урьдаас мөрдөгдөж байсан хуультай тохиолдолд л шийтгэл оногдуулах боломжтой гэдгийг баталгаажуулдаг.
Энэ зарчим нь хувь хүн хийсэн үйлдлийнхээ төлөө хариуцлага хүлээхээс өмнө хууль тогтоомжийг бий болгож, олон нийтэд мэдээлэхийг шаардах замаар хувь хүнийг дур зоргоороо, эсвэл буцаан шийтгэлээс хамгаалахад үйлчилдэг. Энэ нь хууль дээдлэх ёсыг дээдэлж, эрх мэдлээ урвуулан ашиглахаас хамгаалж, хууль ёсны шийтгэлийг тогтоосон эрх зүйн хэм хэмжээ, журамд үндэслэнэ.
"Ratione personae" гэдэг нь эрх зүйн хүрээнд хэрэглэгддэг латин хэллэг бөгөөд англиар "хүний шалтгаанаар" гэж орчуулагддаг. Хуулийн нэр томьёогоор тухайн хэрэг, асуудалд хамаарах хүн, эсвэл талуудад тулгуурлан хэрэгжсэн харьяалал, хууль ёсны эрх мэдлийг хэлнэ.
Олон улсын эрх зүй буюу харьяаллын хүрээнд тухайн хэрэгт холбогдсон хувь хүн, аж ахуйн нэгжийн харьяалал, иргэншил, албан ёсны чадавх зэрэгт үндэслэн шүүх, шүүхийн харьяаллыг илэрхийлэхийн тулд "ratione personae"-ийг ашиглаж болно.
Жишээлбэл, хариуцагч нь тухайн шүүхийн оршин суугаа улсын иргэн, эсхүл тус тусын төлөөлөгчдийн албан ёсны чадавхад үндэслэн хоёр улсын хооронд маргаан гарсан тохиолдолд шүүх "ratione personae" харьяалалтай байж болно.
Товчхондоо, "ratione personae" гэдэг нь тухайн хэрэг үүссэн газарзүйн байршил, нутаг дэвсгэрээс илүүтэй тухайн хэрэгт холбогдсон хувь хүн, талуудад үндэслэн харьяаллыг тогтооход ашигладаг эрх зүйн ойлголт юм.
Олон улсын гэмт хэрэгтэй тэмцэх хамтын ажиллагаа нь үндэсний хилийг давж, дэлхийн аюулгүй байдал, тогтвортой байдал, хууль дээдлэх ёсонд томоохон аюул занал учруулж буй үндэстэн дамнасан гэмт хэргийн үйл ажиллагааг үр дүнтэй шийдвэрлэхэд нэн чухал юм. Ийм хамтын ажиллагаа нь олон улсын гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, мөрдөн шалгах, яллах, шийтгэх чиглэлээр улс орон, олон улсын байгууллага, хууль сахиулах байгууллагууд болон бусад оролцогч талуудын хамтын хүчин чармайлтыг хамардаг. Олон улсын гэмт хэрэгтэй тэмцэх хамтын ажиллагааны хэд хэдэн гол талууд байна.
Ерөнхийдөө олон улсын гэмт хэрэгтэй тэмцэх хамтын ажиллагаа нь үндэстэн дамнасан гэмт хэргийн үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй ээдрээтэй, хөгжиж буй сорилтуудыг шийдвэрлэдэг. Улс орнууд болон оролцогч талууд хамтран ажилласнаар олон улсын гэмт хэргийн эсрэг хамтын хариу арга хэмжээ авч, хууль дээдлэх ёс, хүний эрхийг хамгаалж, дэлхийн аюулгүй байдал, тогтвортой байдлыг дэмжих боломжтой.
Олон улсын шинж чанартай гэмт хэрэг нь олон улсын үр дагавар бүхий илүү өргөн хүрээтэй гэмт хэргийн үйл ажиллагааг хамардаг бол олон улсын гэмт хэрэг нь олон улсын эрх зүйн хүрээнд гэмт хэрэг гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн гэмт хэргийг хэлдэг.
Олон улсын трибунал ба Олон улсын эрүүгийн шүүх аль аль нь олон улсын гэмт хэргийг хянан шийдвэрлэх зорилготой боловч бүтэц, харьяалал, чиг үүргийнхээ хувьд ялгаатай. Олон улсын трибунал нь тодорхой зөрчилдөөнийг шийдвэрлэх зорилгоор байгуулагдсан түр шүүхүүд байдаг бол ОУЭШ нь дэлхий даяар олон улсын гэмт хэргийг шийдвэрлэх өргөн чиг үүрэг бүхий байнгын байгууллага юм.
#LawyerBirdie #ХуульчШувуухай #ЭрхЗүйнБлог #ЭрхЗүй #ЭрүүгийнЭрхЗүй #ОлонУлсынЭрүүгийнЭрхЗүй #ОлонУлсынЭрүүгийнЭрхЗүйнЭхСурвалжууд #ОлонУлсынЭрүүгийнТрибунал #ОлонУлсынЭрүүгийнЭрхЗүйнЗарчим #ОлонУлсынГэмтХэрэг #ОлонУлсынШинжЧанартайГэмтХэрэг #ОлонУлсынХариуцлага #ОлонУлсынЭрүүгийнШүүх #НэгдсэнҮндэстнийБайгууллага #Интерпол #ТөрлөөрНьУстгахГэмтХэрэг #ХүнТөрөлхтнийЭсрэгГэмтХэрэг #ДайныГэмтХэрэг #ТүрэмгийллийнГэмтХэрэг #РомынДүрэм #РомынСтатут #НюрнбергийнОлонУлсынЦэргийнТрибунал #АлсДорнодынОлонУлсынЦэргийнТрибунал #Интерпол #НэгдсэнҮндэстнийБайгууллага
Тест бөглөж үзээрэй.
😍
.
.