Гэр бүлийн тухай хууль

Updated: 4 days ago

Монголын гэр бүлийн эрх зүй

0:00

Монголын гэр бүлийн эрх зүй

Монголын гэр бүлийн эрх зүйд Монголын эзэнт гүрний үеэс уламжлагдан ирсэн зан заншил, мөн XIII зууны эхэн үед Чингис хааны тогтоосон “Их Засаг” хууль нөлөөлсөн байдаг. Өргөн уудам эзэнт гүрний эв нэгдэл, тогтвортой байдлыг хадгалах зорилготой цэргийн дүрэм, иргэний хууль, соёлын хэм хэмжээний нэгдэл болсон “Их Засаг” хууль нь Монголын эзэнт гүрний хэмжээнд хууль, дэг журмыг тогтоох үндэс суурь болсон юм. Энэ нийтлэлд Монголын гэр бүлийн эрх зүйн түүхэн болон орчин үеийн нөхцөл байдлын зарим гол асуудлуудыг харьцуулан товч хөндлөө.

Монголын гэр бүлийн түүхэн хууль (“Их Засаг” ба зан заншил)

Эцгийн эрхт ёс

Монголын уламжлалт нийгэмд эцгийн эрхт ёс ноёрхож байсан бөгөөд гэр бүлийн тэргүүн эрэгтэй (голчлон эцэг, эсвэл эрэгтэй өндөр настан) гэр бүлийн харилцаа, түүний дотор гэрлэлтийн гэрээ, эд хөрөнгө, өв залгамжлалын асуудлыг хариуцан, эдгээр асуудалд бусдаас давуу эрх мэдэлтэй байжээ.

Гэрлэлт ба олон эхнэр, эсвэл нөхөртэй байх ёс

Гэрлэлтийг улс төр, эдийн засгийн эвслийн зорилгоор гэр бүлүүд хоорондоо ихэвчлэн тохиролцон зохион байгуулдаг байжээ. Тухайн үеийн язгууртны дунд олон эхнэр, эсвэл нөхөртэй байх ёс нь түгээмэл байсан бөгөөд голдуу эрх мэдэлтэй, гарал сурвалжтай эрчүүд олон эхнэртэй байв. Тэдний эхний эхнэр нь илүү өндөр статустай байсан ч, хүүхдүүдийн хувьд эхээс үл хамааран бүх хүүхдийг хууль ёсны гэж үздэг байв.

Өв залгамжлал

Өмч хөрөнгө, эд баялаг нь эрэгтэй удамд ихэвчлэн дамждаг байсан. Айлын том хөвгүүн нь өв залгамжилдаг байсан ч, бусад эрэгтэй хамаатан садан мал, газар зэрэг томоохон хөрөнгөөс хувь хүртэх боломжтой байв.

Гэр бүл цуцлалт ба салалт

Гэр бүл салалт нь нийтлэг биш байсан ч тодорхой нөхцөлд зөвшөөрдөг байжээ. Эмэгтэйчүүд гэр бүл цуцлуулах эрхгүй байсан ч ноцтой хүчирхийлэлд өртсөн, эсвэл нөхөр нь гэр бүлээ орхисон тохиолдолд салах зөвшөөрөл олгож болно. Сонирхолтой нь гэр бүл салсны дараа хүүхдүүд эцгийн гэр бүлд үлддэг байв.

Хүүхэд ба хууль ёсны байдал

Хүүхдийг, тэр дундаа хөвгүүдийг удмын үргэлжлэл гэж үздэг тул өндрөөр үнэлж, хууль ёсны хэмээн хүлээн зөвшөөрнө. Эрэгтэй хүний бүх хүүхдүүдийг хууль ёсны гэж үздэг байсан ч, анхны, эсвэл эрэгтэйн таалсан эхнэрээс төрсөн хүүхдүүд илүү өндөр статустай байв.

Орчин үеийн Монголын гэр бүлийн тухай хууль

Орчин үеийн Монголын гэр бүлийн эрх зүй нь 1990 онд ардчилсан нийгэмд шилжсэнээс хойш ихээхэн хувьсан өөрчлөгдөж, хууль тогтоомж нь олон улсын хүний эрхийн стандартад илүүтэй нийцэж, жендерийн эрх тэгш байдлыг чухалчлах болсон.

Гэрлэлт

Өнөөдөр Монгол улсын Гэр бүлийн тухай хуулиар гэрлэлт нь хуулиар тогтоосон насанд хүрсэн эрэгтэй, эмэгтэй хоёр, сайн дурын, чөлөөтэй, тэгш эрхийн үндсэн дээр гэр бүл болох зорилгоор хуульд заасны дагуу төрийн эрх бүхий байгууллагад бүртгүүлэхийг хэлэх ба гол нь энэ харилцаа тэгш эрх, сайн дурын харилцаан дээр үндэслэнэ. Түүнчлэн, эрэгтэй хүн нэг эхнэр, эмэгтэй хүн нэг нөхөртэй байхыг болон гэрлэгчид гэр бүлийн дотор тэгш эрх эдэлж, адил үүрэг хүлээхийг хуулиар баталгаажуулсан байдаг. Гэрлэгчдийн хөрөнгийн эрхийн зарим харилцааг гэрээгээр зохицуулж болно. Ийм төрлийн тохиролцооны үндсэн дээр гэрлэх нь ховор бөгөөд хувь хүмүүс хамтрагчаа сонгох эрх чөлөөтэй байдаг.

Гэрлэлт цуцлах журам

Гэрлэлт цуцлуулахыг хуулиар зөвшөөрч болох бөгөөд эхнэр, нөхөр хоёрын хэн нэг нь санаачилж болно. Гэр бүл цуцлуулах хууль ёсны үйл явц нь хоёр талын эрхийг хамгаалах зорилгоор эд хөрөнгө хуваах, хүүхдийн асрамж, эхнэр, нөхрийн тэтгэлэг зэрэг асуудлыг багтаасан болно.

Өв залгамжлал

Орчин үеийн өв залгамжлалын хуульд хүүхэд хүйс харгалзахгүйгээр тэгш эрхтэй байхаар заасан байдаг. Өв залгамжлах үйл явц нь шударга ёсыг хангаж, бүх өв залгамжлагчийн эрхийг хамгаалсан хууль эрх зүйн хүрээнд зохицуулагддаг.

Хүүхдийн эрх

Хүүхдийн эрх, түүний дотор гэрлэлтээс гадуур төрсөн хүүхдийн эрхийг Монгол Улсын хуулиар хамгаалдаг. Хүүхдийн асрамж, хүүхдийн тэтгэлэг, хүүхдийн эрх ашгийг хамгаалахтай холбоотой хуулийн тодорхой заалтууд бий.

Гэр бүлийн хүчирхийлэл, хамгаалалт

Сүүлийн жилүүдэд гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх эрх зүйн орчныг бэхжүүлж, хохирогчийг хамгаалж, дэмжих, хүчирхийлэл үйлдэгчдэд шийтгэл ногдуулахаар хууль тогтоомжид тусгах болсон.

Эх сурвалж, лавлагаа

Монголын гэр бүлийн эрх зүй, тэр дундаа түүхэн талыг нь илүү нарийвчлан судлах бол “Их Засаг”, Монгол ёс заншил, орчин үеийн эрх зүйн эх сурвалжаас лавлаж болно. Үүнд эрдэм шинжилгээний бүтээлүүд, Монголын эзэнт гүрний тухай түүхэн зохиолууд, 1990 оноос хойших эрх зүйн шинэчлэлийн талаарх судалгаанууд, Гэр бүлийн тухай хууль, нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад акт багтаж болно.

Ж.Танан